Buizen basics (Techniek Radio/TV)
Goedenavond allemaal,
Mijn naam is Thomas Baur en ik ben vrij nieuw in de buizenwereld. Wel al zo'n tien jaar actief Philips verzamelaar en liefhebber van met name de Motional Feedback luidsprekers die ons vaderlands trots in de jaren zeventig op de markt bracht. Verder brengt die liefhebberij natuurlijk ook een onnoemelijke hoeveelheid randapparatuur met zich mee in de vorm van (voor)versterkers, tuners, bandrecorders en platenspelers, allemaal met de naam Philips erop.
Sinds enige tijd echter ben ik in het bezit gekomen van een set AD5046 hoogohmige weergevers uit 1962 met de bekende 9710AM (800 ohm) erin. Door middel van twee bijgeknutselde AMROH trafootjes kon ik deze boxen aansluiten op een normale versterker en stond ik versteld van de geluidskwaliteit. Een dergelijke pure weergave is werkelijk opmerkelijk. Vrijwel automatisch ging ik toch eens op zoek naar een bijbehorende versterker om het geheel zonder trafootjes volledig tot zijn recht te kunnen laten komen. Afgelopen weekend is er een AG9014 aangekocht en die moet nu eerst eens speelklaar gemaakt worden. Ik heb natuurlijk al één en ander gelezen, maar verder absoluut weinig ervaring met buizen. De staat van het apparaatje is nu als volgt:
- Eén van de twee EZ81 gelijkrichtbuizen was defect (gebroken, witte bovenkant) en inmiddels vervangen door een ander exemplaar.
- De vier EL86 eindbuizen vertonen allemaal enkele zwarte (brand?) plekken aan de binnenkant van de buis. Dit lijkt me niet normaal. Kan dit duiden op een versleten of zelfs dringend te vervangen buis?
Volgens de gloeilamp-in-serie-met-alle-buizen-eruit methode heb ik het toestel vanavond ingeschakeld. De gelijkrichtbuizen gloeien, maar de nieuw geplaatste buis gloeit merkbaar feller dan de "oude" die er nog in zit. Is ook hier vervanging aanbevolen?
Wie mij met het beantwoorden van deze vragen op weg kan helpen ben ik zeer dankbaar. Ik zal jullie op de hoogte houden van de ontwikkelingen en bij tijd en wijle eens wat fotomateriaal plaatsen.
Met vriendelijke groet,
Thomas Baur
webmaster http://www.mfbfreaks.com
De Enige Echte Philips Motional Feedback Website!
Buizen basics
door Laurens 
, Zaandam, 28.05.2008, 17:41 (5821 dagen geleden) @ Thomas
Hoi Thomas, welkom op het radioforum, zoals je ziet ben ik hier ook.
Niet iedere buis gloeit even fel. Dat hoeft ook niet. Het verschilt per merk. Als ze allebei van hetzelfde merk zijn, zou ik even de gloeispanning meten, die moet hetzelfde zijn als ze op dezelfde trafowikkeling zitten.
Zitten ze ieder op een eigen gloeiwikkeling, dan mag het iets verschillen, maar het moet 6,3v +- 0,3v blijven.
Het is simpel te testen of het aan die buis ligt: wissel ze even om als ze van hetzelfde type zijn. Controleer eventueel de gloeistroom, die moet natuurlijk overeenkomen met wat in de datasheet staat.
LET WEL OP: als je alle buizen eruit haalt is de hoogspanningsvoeding onbelast. Er kan dan een veel te hoge spanning op de voedingselco's komen te staan met een harde knal als gevolg. Zet dus even een meter op de hoogspanning en let op dat die spanning niet boven de max van de elco's uitkomt.
De el86's mag je lekker laten zitten totdat het vermogen te klein is geworden. Zwarte plekken aan de binnenkant betekenen dat ze best veel en zwaar zijn gebruikt. Het kan verder geen kwaad. Ze zijn waarschijnlijk niet meer op en top, maar vervanging is niet direct nodig. In principe beïnvloedt het de klank niet, alleen het vermogen.
De bovenkanten horen altijd een donkere metaalkleur te hebben aan de binnenkant, anders is ie inderdaad stuk.
Dingen om op te letten: Kathode-elco's, die kleine dingetjes gewoon vervangen want ze zijn vaak uitgedroogd, en als ze lekken krijg je een aardig probleem.
Ik zie dat er vrij veel kleine elcootjes in die 9014 zitten. Vervangen daarvan kan geen kwaad, dat soort kleine ouwe elcootjes drogen vaak uit. Waarschijnlijk geeft dat net even dat beetje extra in het geluid.
Qua condensatoren zitten er geen lastige dingen in verder, alles is keramisch of mosterd.
De staat van de voedingselco's is vaak nog wel redelijk. Houd met je multimeter in de gaten of de spanning netjes overeenkomt met wat aangegeven is in het schema. Is die iets te laag, dan kan dat aan de nog niet vervangen gelijkrichter liggen, maar ook aan lekkende voedingselco's. Voel na een kwartiertje eens of ze warm worden of niet- ze mogen niet opwarmen want dan zijn ze op weg naar zelfdestructie.
--
Ik neem op kleine schaal reparaties voor anderen aan voor een leuke prijs.
Stuur een mailtje bij interesse.
Buizen basics
Hee Laurens, ik dacht wel dat ik jou hier tegen zou komen 
Dank voor de uitgebreide info, ik weet nu in elk geval dat ik me geen zorgen hoef te maken over de verschillen in gloeilicht bij de buisjes. Ik dacht namelijk al dat een minder fel gloeiende buis versleten zou zijn, dit blijkt dus niet het geval. Ook een geruststelling dat de brandplekken in de EL86 geen total loss verklaring zijn, ze blijven er voorlopig in elk geval in tijdens het testen, opknappen en natuurlijk het uiteindelijke luisteren. Mischien op termijn eens een nieuw stel erin om het kennelijk enorme verschil tussen oude en nieuwe buizen te beluisteren. Het is mijn doel om deze AG9014 uiteindelijk helemaal in orde te hebben en gaandeweg dit proces een hoop te leren.
Jij zegt dat je veel elko's ziet in dit versterkertje, dat zijn waarschijnlijk die kathode-elko's waar je het over hebt? Ze zien er redelijk robuust en onaangetast uit maar dat uitdrogen zie je niet aan de buitenkant. Ook die zal ik vervangen. Overigens heb ik ook het advies gekregen om de ontkoppelcondensatoren te vervangen, is dat de functie van die teerknollen? Dan gaan ze er dus sowieso uit en worden vervangen door nieuwe. Even onderstaande foto van Gijs (Oudio) erbij gepakt:
![[image]](http://www.oudio.nl/images/ag9014_inside.jpg)
In de foto zie je een aantal redelijk grote, langwerpige gele condensatoren, zijn dat de mosterd exemplaren? die zijn bij mij dus in Teerknoluitvoering, inclusief die ene in het voedingsgedeelte, vlak langs het metale scheidingsschotje. Omdat ze kennelijk erg instabiel zijn, wil ik ze bij voorbaat vervangen.
Verder neem ik ook het advies van John ten harte, ik had op zijn site het mooie verslag over de 9014 al gelezen. Die hoogohmige weerstanden (1M ohm) zal ik ook opzoeken en meten en indien nodig vervangen.
Nou, daarmee moet het allemaal wel lukken denk ik toch? Heel erg bedankt voor de input en ach, als ik vragen heb dan meld ik het vanzelf weer
Grt!
Thomas
Buizen basics
door John Hupse † 
, Schoonhoven, 28.05.2008, 19:21 (5821 dagen geleden) @ Thomas
Een paar jaar geleden heb ik een dergelijke versterker gereviseerd, zie http://www.hupse.eu/radio/repair/philipsag9014.htm
De elco's en andere condensatoren waren nog allemaal goed, maar een paar 1/2 watt composiet weerstandjes bleken ernstig verlopen waardoor de versterker nauwelijk nog werkte.
De eindbuizen worden vrij heet in deze versterker, in het algemeen gesproken hoeven ze hierdoor niet defect te raken.
Buizen basics
Hallo John,
Zoals ik eerder aan Laurens ook schreef, heb ik je site al veelvuldig en nauwkeurig gelezen. De informatie die je geeft is erg nuttig voor mij, ik weet nu een beetje wat de aandachtspunten van dit apparaat zijn. Opvallend dat jouw elko's nog allemaal goed waren na al die tijd, een mooie meevaller. Ik heb gisteravond de gloeilamp-inschakel-test gedaan, de lamp brandde amper dus mijn voedingselko's zijn nog in orde. Die weerstanden zal ik opzoeken en controleren, wat is hun functie eigenlijk? Ik ben nog niet zo bekend met buizenschakelingen dus sommige termen zeggen me niet veel.
Groet!
Thomas
Buizen basics
door John Hupse † , Schoonhoven, 29.05.2008, 16:14 (5820 dagen geleden) @ Thomas
weerstanden, wat is hun functie eigenlijk?
De weerstanden die ik indertijd heb moeten vervangen zijn R30, R130, R35 en R135, zie hiervoor het schema. Deze weerstanden zijn 120k, 120k, 1M en 1M. De functie hiervan is het instellen van de eindtrap, je kan ze het beste even controleren met behulp van een universeelmeter.
Dergelijke onderdelen zijn niet specifiek voor een buizenversterker, je vindt ze ook in b.v. een MFB transistor versterker. De reden dat ze in deze buizenversterker defect raken moet je zoeken bij de relatief hoge spanning die erover staat, ongeveer 200 volt. Deze z.g. composietweerstanden kunnen hier op den duur niet goed tegen.
De vroege series van de Philips AG9014 zijn uitgerust met papiercondensatoren, zoals ook in jouw versterker zitten. Deze kunnen lekken, dat wil zeggen dat de gelijkstroomweerstand lager is dan gewenst. Ook hiervoor geldt dat een controlemeting nuttig is. Vervanging is lang niet in alle gevallen nodig. De volgende papiercondensatoren zijn het controleren waard: C11, C22, C25 en in kanaal 2 C111, C122, C125. Gebruik hiervoor een lektester of een goede capaciteitsmeter.
Buizen basics
Hoi John,
Wellicht geeft je citaat van mijn vraag een wat verwrongen beeld van mijn kennis Uiteraard weet ik wat weerstanden zijn, alleen de term "composiet weerstanden" is nieuw voor me. Is dit toe te schrijven aan de functie van de weerstand zoals ook bijvoorbeeld de emitter- of gateweerstanden in een halfgeleiderschakeling? Of valt een composiet weerstand in de produkt varianten groep zoals metaalfilm en koolweerstanden?
In elk geval is je verdere uitleg enorm duidelijk. Ik zal de betreffende exemplaren even losknippen en meten en indien nodig vervangen. Zijn trouwens aardig dikke dingen, 1 watt ofzo? Ik denk in elk geval dat mijn standaard kwart-watt voorraad onaangeroerd kan blijven.
Wat betreft de C's, ik vind ze niet direct terug, die bedradingsschema's zijn een lekkere troep Doel je met de papiercondensatoren op de teerknollen of de elkootjes? Dat zijn grofweg de enige twee soorten condensatoren die ik in deze versterker tegenkom.
Ik ga hem in elk geval nu eens even aanzetten, de voedingstest is reeds succesvol gepasseerd en nu ga ik voorzichtig proberen of er geluid uit wil komen. Misschien leuk om eens te luisteren vóór en na het vervangen van de onderdeeltjes.
Wederom dank!
Thomas
Buizen basics
door Laurens , Zaandam, 29.05.2008, 17:01 (5820 dagen geleden) @ Thomas
De papiercondensatoren zijn de teerknollen.
Vervang in ieder geval de koppelcondensatoren. Ik heb ook eens een dikke buizenversterker gehad waar die (of de kathode-elco's) kapot waren. De eindbuisjes kregen toen aardig rode wangen... Ik had het pas in de gaten toen het stof wat erop lag begon te schroeien door de veel te hete buizen.
Was ik er te laat achter gekomen, waren mogelijk de eindbuizen opgebrand, de dikke weerstanden in de voeding in rook op gegaan, de uitgangstrafo naar de eeuwige magneetvelden vertrokken (maar dan moet het wel heel bont zijn), of dan was het stinkdier ontploft... (de seleengelijkrichter die daarin zat)
--
Ik neem op kleine schaal reparaties voor anderen aan voor een leuke prijs.
Stuur een mailtje bij interesse.
Buizen basics
door Hugo Sneyers , Tongeren Belgie, 29.05.2008, 17:07 (5820 dagen geleden) @ Thomas
Hallo Thomas ... de naam "composietweerstand" heeft niets te maken met de plaats in de schakeling waar hij voorkomt maar is dus een produkt zoals een metaalfilmweerstand of koolweerstand.
Groeten ... Hugo Sneyers
Buizen basics
door John Hupse † , Schoonhoven, 29.05.2008, 17:07 (5820 dagen geleden) @ Thomas
composiet weerstanden
Dit woord slaat op de constructie van de weerstand, ze bestaan uit een holle huls van isolatiemateriaal waarin een mengsel (composiet) van koolstof en hars is geperst. Het gaat hier om half-watt weerstandjes.
papiercondensatoren
Dit slaat eveneens op de constructie, het gaat om rolcondensatoren die bestaan uit opgerolde stroken aluminiumfolie die van elkaar gescheiden worden door stroken papier. Dit papier neemt op den duur vocht op waardoor het onderdeel (elektrisch) gaat lekken. Bij Philips werden papiercondensatoren meestal voorzien van een buitenmantel die bestaat uit teer, maar wanneer een ander merk is gemonteerd kan dit een kartonnen koker zijn die al dan niet met was is geimpregneerd.
documentatie
In het principeschema van de versterker zie je, net als bij de MFB docs, bovenin drie balken met nummers, voorafgegaan door de letters S, C en R. Dit zijn de onderdeelnummers van resp. de spoelen, condensatoren en weerstanden. Wanneer je b.v. zoekt naar C11 kies je de balk gemerkt C, je zoekt hierin naar de 11 en gaat dan met je vinger loodrecht naar beneden tot je C11 aantreft. Je ziet nu direct dat deze C11 pen 6 van buis 1 verbindt met pen 5 van schakelaar 12. Dit vergemakkelijkt het vinden van zo'n onderdeel.
De onderdelen zijn bij dit soort versterkers in lagen gemonteerd, vandaar dat de bedradingstekeningen nogal chaotisch overkomen. Ik gebruik zelf om deze reden meestal alleen het schema.
Buizen basics
door Anton van den Oever , Hazerswoude-dorp, 29.05.2008, 17:30 (5820 dagen geleden) @ John Hupse †
Ben ook zo’n versterker aan het opknappen, toen hij binnenkwam was de 2 A netzekering vervangen door een stukje metaal! En ook de 140 mA zekeringen in de kathodes van de gelijkrichtbuizen waren vervangen voor 500mA exemplaren.
Beide EZ81 eruit en even 4 diodes eraan gehangen daarna langzaam op geregeld met de variac, De 2 A traag zekering ging er vrij snel weer uit; de elektrolyten in de voeding lekken letterlijk bij deze versterker 2 stuks (3 x 50 µF in 1 behuizing) en die van de uitgang eveneens, dit heb ik vaker gezien bij oude apparatuur dus ik zou daar toch maar eens heel goed naar kijken.
De overige elko’s vertrouw ik overigens ook niet .
Verder vindt ik de veerkracht van de buisvoetjes nogal aan de slappe kant, hier verwacht ik ook nog wel problemen mee (kraakstoringen), deze zijn echter wat lastiger te vervangen.
m. vr. gr.
Anton van den Oever
Buizen basics
door John Hupse † , Schoonhoven, 29.05.2008, 17:50 (5820 dagen geleden) @ Anton van den Oever
Elco's die letterlijk lekken moeten natuurlijk direct worden vervangen. Ook elco's met een te hoge lekstroom (>5 mA voor dit soort afvlakelco) moet je vervangen.
Met Philips noval voetjes heb ik geen slechte ervaringen. De pertinax uitvoering kan verkolen wanneer je de buizen overbelast (of er kontaktspray op spuit), maar de kontakten blijven in het algemeen goed.