Hoe goed is een ECC99 nu werkelijk? (Techniek Radio/TV)
door Ben Koehorst 
, Maartensdijk, 03.01.2008, 15:02 (5971 dagen geleden)
Ik heb al jaren een buizeneindtrap in de kast staan. Vroeger gebruikte ik die versterker samen met een solid state voorversterker, maar die voortrap heeft intussen een andere taak gekregen. Nu overweeg ik om bij die eindtrap een buizenvoortrapje te bouwen. Daarom moet er eerst een geschikt ontwerp komen. Zomaar iets uit een boek of van het net plukken is niet leuk en het benodigde vertrouwen in de gegeven opzet ontbreekt ook nogal eens. Daarom wil ik van de grond af aan een eigen ontwerp opzetten, bouwen en doorontwikkelen. Gezien mijn beschikbare voorkennis doe ik dat het liefst met buizen. Buiten de signaalweg (voeding, afstandsbedienig) ligt dat anders.
Ik denk nu aan een driedelig ontwerp:
1. MD-voorversterker met RIAA-correctie
2. lijnversterker
3. hoofdtelefoontrap
Ik begin met de lijnversterker, want dat wordt natuurlijk de spil in het geheel. De eerste stap is de keuze van de meest geschikte buis. Zowel voor de lijnversterker als voor de hoofdtelefoontrap is een lage uitgangsweerstand nodig, dus moet dat een triode zijn met lage Ri die een flinke anodestroom moet kunnen verwerken. Bij de speurtocht naar de juiste kandidaat belandde ik op http://frank.pocnet.net/sheets/163/e/ECC899.pdf
Op het oog vrijwel zonder concurrentie de ideale buis voor het beoogde doel. Zelfs zo ideaal dat ik aan mijn ogen, of liever gezegd aan de getoonde data twijfel. De Ia/Va-karakteristieken (rechter figuur) liggen onderling op ongewoon regelmatige afstanden waardoor de Ia/Vg-karakteristieken (linker figuur) bijna kaarsrecht zijn. Ik geloof eigenlijk niet in l.f.versterkertrappen zonder tegenkoppeling, maar hiermee zou ik zo'n experiment haast kunnen wagen.
De vraag is nu: levert JJ werkelijk zo'n mooi buisje? Of zijn deze karakteristieken niet meer dan het ideaal waarnaar men bij JJ streeft? Heeft iemand al eens een karakteristiekenbundel van een of liefst nog meer serie-exemplaren gezien? Waren ze bij b.v. Philips te dom om zo'n buis te ontwerpen? Of danken we dit aan een of meer moderne materialen of technieken? En wat moet ik denken van de opmerking: "Outlets on some of these types could have different set-up."?
Ik ben erg benieuwd of iemand op dit forum inzicht heeft in en ervaring heeft met de produktiekwaliteit van deze buisjes.
Groeten, Ben
Hoe goed is een ECC99 nu werkelijk?
door John Hupse † 
, Schoonhoven, 03.01.2008, 16:08 (5971 dagen geleden) @ Ben Koehorst
De productiekwaliteit van dergelijke buizen is nog niet zo eenvoudig te meten, je komt al snel uit op een steekproef over meerdere batches. Enige 10-tallen stuks heb je op die manier minimaal nodig wil je enige indruk krijgen van de constantheid van een aantal parameters. Bovendien is de ECC99 geen speciale voorversterkerbuis, maar meer geschikt als driver voor een eindtriode.
Het is juist dat de lineariteit van dubbeltriodes uit de jaren '50 door de bank genomen wat minder is dan die uit de jaren '40. Dat heeft te maken met de miniaturisatie en de daardoor optredende tolerantieproblemen. Maar omdat men in de jaren '50 meer tegenkoppeling ging toepassen werd het belang van een zeer goede lineariteit toen wat minder groot. Tegenkoppeling is trouwens ook nu nog steeds aan te raden omdat de emissie van buizen met de tijd afneemt en je meestal niet wilt dat daardoor de eigenschappen van je versterker zich hoorbaar gaan wijzigen.
Philips maakte wel degelijk dubbeltriodes van hoge kwaliteit en met een lage Ri, denk b.v. aan de E188CC en de E182CC. Of je zoiets echt nodig hebt kan ik zo niet beoordelen, ruis en microfonie zijn natuurlijk wel beter dan die van een ECC99.
De geciteerde Engelse tekst wil zeggen dat er t.o.v. de genoemde vervangende buizen (5687, E182CC etc) sprake kan zijn van afwijkende penaansluitingen.
Niet echt goed dus....
door Ben Koehorst , Maartensdijk, 03.01.2008, 19:26 (5971 dagen geleden) @ Ben Koehorst
Ton en John,
Hartelijk bedankt voor de antwoorden. Zo bewijst zo'n forum zijn nut: even de beschikbare kennis bij elkaar vegen, dat maakt het beslissen aanzienlijk eenvoudiger. Door de exemplarische verschillen en de microfonie toch niet zo'n goed buisje dus. Typisch Oost-Europees, denk ik dan. Ik hou dit type als eindbuis voor de hoofdtelefoon nog in gedachten.
De tekst over de "outlets" deed me twijfelen. ECC99's met verschillende pinbezettingen? Dat is zelfs voor Oost-Europeanen te zot. Maar ik had kunnen weten dat dit betrekking had op de voorgaande buizen.
Ik ga verder zoeken.
Groeten, Ben
Niet echt goed dus....
door Ron Kremer , Groningen, 06.01.2008, 01:03 (5969 dagen geleden) @ Ben Koehorst
Door de exemplarische verschillen en de microfonie toch niet zo'n goed buisje dus. Typisch Oost-Europees, denk ik dan.
Ben, dat kun je denken maar het dezelfde problemen vind je bij buizen van westers fabrikaat. Een ECC99 is gewoon niet bedoeld voor gevoelige voorversterkers dus wordt er bij ontwerp en fabricage minder aandacht besteed aan microfonie. Probeer bijvoorbeeld maar eens een microfoon-voorversterker te bouwen met een EF80 van Philips, dan heb je geen microfoon meer nodig want de buis kan dat werk overnemen. Het type buis is simpelweg niet bedoeld voor zo'n toepassing.
Het grootste 'probleem' met oostblokbuizen is dat ze een slecht imago hebben, daar moet je doorheen kijken. Tesla, de voorganger van JJ was kwalitatief beslist goed, net als RFT (DDR) en Tungsram (Hongaars). Ik heb geen ervaring met JJ maar ze liggen aardig in de markt, dus echt slecht kan het m.i. niet zijn.
De tekst over de "outlets" deed me twijfelen. ECC99's met verschillende pinbezettingen.
De datasheet van JJ geeft aan dat een ECC99 voor diverse andere buizen een alternatief kan vormen. Dat hoeft beslist niet onwaar te zijn; of het kan hangt van de toepassing af. JJ geeft daarbij aan in zo'n geval de penbezetting of zelfs de voet ('outlets') kan afwijken. Dat betekent dus mogelijk de bedrading op de voet aanpassen ingeval de ECC99 als alternatief ingezet wordt. Deze vermelding door JJ kan alleen maar gewaardeerd worden, het voorkomt vervelende ongelukken zoals uitgebrande weerstanden of evt. de buis zelf.
Dat andere buizen andere aansluitingen hebben zegt natuurlijk niets over de kwaliteit. De ECC99 heeft dezelfde aansluitingen als de ECC81/82/83 of 12BH7, maar er zijn dubbeltrioden die daarvan afwijken (bijv. ECC84 of een 6CG7). Dit is dus geen reden om aan de kwaliteit van JJ te twijfelen.
vr. groet, Ron
Niet echt goed dus....
door Ben Koehorst , Maartensdijk, 06.01.2008, 10:03 (5968 dagen geleden) @ Ron Kremer
Dag Ron,
Fijn dat je nog even reageert. Maar het valt me op dat zowel Ton als John en ook jij alle 3 spreken over een gevoelige voorversterker, terwijl de vraag eigenlijk betrekking heeft op een lijnversterker. Van die Lijnversterker wordt een ingangsgevoeligheid gevraagd van hoogstens 0,4 Volt, terwijl de eindversterker voor volle uitsturing niet meer vraagt dan ongeveer 1 Volt. Rekening houdend met bestaande normen betekent dat dus een totale versterking van 3 tot 5x. Dat is naar mijn idee geen gevoelige voorversterker. Nu wil ik wel rekening houden met een interlink tussen voor- en eindversterker van 3 a 4 meter lengte, omdat ik de eindversterker bij voorkeur zo dicht mogelijk bij de luidsprekers wil plaatsen. De dempingsfactor van zo'n buizenbak houdt toch al niet over. Om te voorkomen dat de relatief hoge capaciteit van de interlink een negatieve invloed heeft op de totale frequentiekarakteristiek zal dus de uitgangsweerstand van de lijnversterker erg laag moeten zijn. Zonder er echt over na te denken borrelen bij mij dan op basis van vroegere ervaringen buistypen op als ECC81, ECC82 en 6SN7. Met dergelijke typen heb ik dan 1 buishelft nodig om de gevraagde versterking te realiseren en de andere zou als kathodevolger dan de lijn kunnen sturen.
Maar dat betekent dat ik voor de stereolijnversterker 2 buisjes nodig heb. Vervolgens ben ik in de literatuur en op internet op zoek gegaan naar een buis die de klus op z'n eentje aankan. Dat bracht me o.a. op de site van Menno van der Veen. Zie http://www.mennovanderveen.nl/nl/index.html en daarna 'buizenversterkers' en 'TS-VV-2006'. Hier is dat probleem opgelost met een enkele ECC99. In hoeverre die opzet in de praktijk zal voldoen zou moeten blijken, maar ik ben daar intussen al beduidend minder enthousiast voor.
M.b.t. de te verwachten kwaliteit spreken bij mij vooral vroegere ervaringen. Zo heb ik in mijn beroepsmatig verleden o.a. ook Oost Europese producten vertegenwoordigd. Om de kwaliteit voor de klant op een aanvaardbaar niveau te houden staken we alleen voor die producten ongebruikelijk veel uren in het afleveringsklaar maken. En toen ik de (Amerikaanse) eindversterker waarover ik hier spreek zo'n 15 jaar geleden kocht werd een quadset EL34's meegeleverd van Tesla. Bij het uitpakken van die buizen viel direct op dat alle buisvoeten schots en scheef onder de glasballonnen waren gelijmd. De eindbuizen gingen minder dan 2 jaar mee en in die 2 jaren heb ik vreselijk vaak de ruststroom moeten bijregelen. En ik heb me ook 2 jaar lang mateloos geërgerd aan die scheefstaande buizen. Naar de vervangende Svetlana's heb ik eerlijk gezegd nauwelijks hoeven omkijken, terwijl dat toch ook Oost Europeanen zijn. Dat verklaart mede mijn aversie tegen het merk JJ.
Maar ik steek van jullie bijdragen toch iets op, en dat was uiteindelijk de bedoeling. Nogmaals bedankt.
Ben