Bandspreiding op de BX480A (Techniek Radio/TV)

door gerard , Zeist, 16.08.2023, 12:39 (256 dagen geleden)

In een thread over bandspreiding (op de Philips BX300U) schreef Andries:

Bekijk ook eens Fig.1 in de serv.doc van de BX480.

Door naar die figuur te kijken en er wat reken en meetwerk tegenaan te smijten, ben ik erachter gekomen dat de bandindeling nog niet zo beroerd bekeken was door de Philips ingenieurs. Het idee dat in Fig 1 wordt uitgelegd is dat een seriecapaciteit van 115pF aan de afstemcondensator, zorgt dat de capaciteitstoename bij ingedraaide condensator wordt afgevlakt, wat zorgt voor uitgerekte banden aan de rechterkant van de schaal.

Om hieraan wat te rekenen en vergelijken, heb ik eerst een Excel-modelletje gemaakt dat uitrekent, hoe de frequenties over de afstemschaal worden verdeeld bij een capaciteitslineaire afstemming. Zie SchaalLineaireCapa. In het gele gedeelte kun je hoogste en laagste frequentie invullen, de middenfrequent, de breedte van de schaal in mm, en welke intervallen je op de schaal zou willen tonen. Grappig is al, wat je ziet als je gegevens voor de middengolf invult: 1602 en 522 kHz, en 9kHz raster. Onderin zie je een lijst van veelvouden van de intervallen en op hoeveel millimeter vanaf de linkerkant ze staan, en hoeveel millimeter vanaf het vorige punt. Je ziet dan dat stations op de hoge kant van de band maar een halve millimeter op de schaal uit elkaar liggen, maar onderin wel 4mm, dus veel makkelijker afstemmen daar!

Dat je op de hoge kant van de band moeilijker afstemt, is een natuurwet die volgt uit het kwadratische verband tussen frequentie en capaciteit.

Goed, op naar de BX480A met z'n "band 3" met de 49 en 41 meter band.
Ik heb de capaciteitslineaire verdeling uitgerekend en op een vel papier getekend in blauw. Je ziet dan al, dat de getallen (500kHz markeringen) rechts flink verder uit elkaar staan dan links. De eerste twee markeringen staan 17mm uit elkaar en de laatste twee 55mm, dus ruim drie keer zover uit elkaar.
Vervolgens heb ik het papier tegen de BX480A gehouden en de schaalmarkeringen overgetekend in rood:

Je ziet dat door de spreidende werking van de seriecapaciteit, de getallen aan de rechterkant nog iets verder uit elkaar komen te staan dan bij de capaciteitslineaire verdeling het geval zou zijn. De rode 6,0 en 6,5 staan ongeveer anderhalf keer zover uit elkaar als de blauwe 6,0 en 6,5. Op de rode schaal staan 9,0 en 8,5 ongeveer 9mm uit elkaar en de 6,5 en 6,0 ongeveer 66mm. Er is dus een spreiding van nagenoeg een factor 7!!

Ondertussen zie je dat eigenlijk de blauwe markeringen ook al een behoorlijk sterke spreiding geven aan de rechterkant. Het extra effect van de seriecapaciteit is zeker wel merkbaar, maar de grootste afstemwinst voor 49m liefhebbers zit erin, dat de 49m band op de rechterkant van de schaal zit en niet op de linkerkant! Want rechts zit alles sowieso al veel verder uit elkaar dan links, ook op de blauwe schaal.

Voor de bandspreiding is het dus vooral van belang, hoe Philips het kortegolfbereik heeft opgeknipt over de vier kortegolfbanden. De knipjes liggen steeds dicht onder een populaire omroepband, zodat de betreffende omroepband rechts zit en al lekker uitgesmeerd wordt.

Hier is het overeenkomstige plaatje voor band 6 van de BX480A:

Waarom moet je in het excel model de middenfrequent invullen? Mijn model gaat uit van een perfect lineaire capaciteitstoename in een LC-kring van de oscillator. Het is immers de oscillator die de afgestemde frequentie bepaalt, niet de antennekring. Wil je het toch voor een capaciteitslineaire antennekring berekenen dan vul je 0 in. Voor een radio met lower side injection (ondermenging) vul je het negatief in: bv -452.

De bandspreiding in de advertentie: