Nederlands Forum over Oude Radio's
Onafhankelijk medium voor liefhebbers en verzamelaars van oude radio´s en gerelateerde zaken


Re: verschil tv en audio buizen

Geschreven door petrus bitbyter op 21. Jan 2004 21:28:55:

In reactie op: verschil tv en audio buizen geschreven door huitema op 21. Jan 2004 12:26:43:

Zijn er eigenlijk wel echte audio- en echte TV-buizen? Een buis is een buis en voldoet (als
hij nog goed is) aan de specificaties van de fabrikant. Het is aan de ontwerper om een buis
voor enig doel te gebruiken. Dat sluit natuurlijk niet uit dat sommige buizen speciaal met
het oog op audio- of TV-toepassing zijn ontworpen maar een duidelijk onderscheid is niet
zomaar aan de werking van de buis op te hangen. Voorbeeld: Een TV heeft wel degelijk ook een
stukje audio aan boord en toch worden daar "TV-buizen" voor gebruikt.

Het verschil tussen buizen die in de laatste generaties met buizen uitgeruste radio's en TV's
zijn toegepast zit vooral in de gloeistroomvoorziening. Radio's werden vooral uitgerust met E-
buizen. Die hadden een gloeispanning nodig van 6,3V. De stroom was afhankelijk van de buis.
Om aan deze spanning en aan de hoogspanning te komen was een transformator nodig. Een duur en
zwaar ding. Voor goedkopere radio's werd een oplossing gevonden in het gebruik van de U-
buizen. Deze hebben een gloeistroom nodig van 100mA. De spanning is afhankelijk van de buis.
De gloeidraden kwamen in serie aan de netspanning meestal met een extra weerstand om een stuk
spanning weg te werken. (Energiezuinig waren ze toch al niet.) De hoogspanning werd gemaakt
door de netspanning gelijk te richten. Er bleven twee nadelen aan kleven. Ten eerste most de
isolatie tussen de gloeidraden en de kathoden van de buizen erg goed zijn anders kreeg je
brom, kortsluitng en vuurwerk. Verder moest de hele ontvanger - die immers direct aan de
netspanning hing - goed geïsoleerd worden anders werd de ontvangst wel erg schokkend. (Daarom
ook is knutselen aan U-toestellen nog steeds gevaarlijk. Voor de veiligheid moet je een
scheidingstranformator gebruiken.)

Toen kwam de televisie. Daar zaten veel meer buizen in die allemaal gloeistroom nodig hadden.
Bovendien hadden ze ook nog een keer veel meer hoogspanningsvermogen nodig. Met name de
lijneindtrappen werkten aanvankelijk met onder andere EL34 buizen, types die nu nog in
audioversterkers gebruikt worden. Er zijn ook nog wel TV's geweest die
voedingstransformators (inderdaad, soms meer dan één) aan boord hadden. Die werkten met
dezelfde buizen die ook voor radio en audio gebruikt werden. Maar het argument "gewichtig en
kostbaar" woog voor TVs nog zwaarder dan voor radio's. Zo kwamen de P-buizen als een soort
opvolger van de U-buizen. P-buizen hebben een gloeistroom nodig van 300mA maar hadden
aanvankelijk vrijwel dezelfde eigenschappen als hun E-broertjes. In de daarop volgende tijd
zijn er wel degelijk buizen ontwikkeld die eigenlijk alleen maar voor toepassing in TV's
bedoeld waren. Niettemin wijkt het grootste deel van de P-buizen nauwelijks af van de E-types
behalve dan die gloeispanning natuurlijk. Voor de gevaren van die TV's geldt hetzelfde als
voor U-toestellen. TV's zijn zelfs gevaarlijker omdat er met hogere spanningen wordt gewerkt.

Vermoedelijk heerst er een misverstand over mengbuizen. Met een mengbuis wordt een buis
bedoeld die min of meer opgericht is om twee signalen te mengen. Een goed voorbeeld is een
ECH81. Hierin zit een heptode (de H) die vaak wordt gebruikt om een antenne- en een
oscillatorsignaal te mengen. Dat oscillator signaal wordt dan dikwijls opgewekt met de triode
(de C) in dezelfde glazen koker. Deze "kokers" noemt men derhalve combinatiebuizen. Zoiets
als twee onder één kap.

Met P-buizen zijn in principe uitstekende versterkers te bouwen. Het lastige van principes
is, dat ze vaak zo onpraktisch zijn. In dit geval is dat die gloeistroom. Die 300mA moet
geleverd worden bij spanningen die dikwijls per buis verschillend zijn. Hiervoor is vast geen
passende transformator beschikbaar. Uiteraard kun je ze in serie aan de netspanning hangen,
net zoals in de TV's gebeurde maar dat heeft ook zijn nadelen. Een 220V netspanningsleiding
door een audio apparaat levert toch al gauw brom op. Bovendien, een klein beetje een lek
tussen een kathode en een gloeidraad deelt behalve brom ook al gauw klappen uit. Zo niet
gevaarlijk, dan toch wel onaangenaam. Helemaal isoleren zoals bij die oude U-toestellen en
TV's is ook al geen optie. Je wilt toch een recorder of CD-speler op een versterker aan
kunnen sluiten. Er is mij één uitzondering bekend al is dat van horen zeggen. Er zijn
buizeneindversterkers gemaakt met buizen uit de PL50x serie. Deze buizen zijn ooit ontwikkeld
als lijnuitgangsbuizen voor kleurentelevies. Daar gaan vermogens in om waar die arme oude
EL34 van zou smelten. Voor die speciale versterkers zijn dan ook ongetwijfeld speciale
voedingtransformators en waarschijnlijk ook speciale uitgangtransformators nodig. Aan de
speciale prijs durf ik niet eens te denken...

petrus




Reacties / Answers:


Terug naar Nederlands Forum over Oude Radio's